آیه فیءآیه مربوط به حکم غنائم به دست آمده بدون جنگ و درگیرى را آیه فیء گویند. ۱ - منظو از آیه فیءبه آیه ۷ سوره حشر "آیه فى ء" مى گویند: "ما أفاءالله على رسوله من اهل القرى فلله و للرسول و لذى القربى و الیتمى والمسکین و ابن السبیل کى لا یکون دولة بین الاغنیاء منکم و ما اتکم الرسول فخذوه و ما نهکم عنه فانتهوا و اتقواالله ان الله شدید العقاب ؛ آن چه خدا از (مال و زمین) مردم آبادى ها به پیامبرش باز گردانید از آن خدا و پیامبر و خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است، تا میان توانگرانتان دست گردان نباشد. و آن چه را پیامبر براى شما آورد بگیرید - و اجرا کنید - و از آن چه شما را باز داشت، باز ایستید، و از خدا پروا کنید، که خدا سخت کیفر است ." ۲ - معنای لغوی فیء"فیء" در اصل به معناى "رجوع و بازگشت " است. ۳ - معنای اصطلاحی فیءدر اصطلاح فقهی به آن دسته از غنایم جنگی گفته مى شود که بدون دردسر و زحمت و رنج و خون ریزى نصیب جامعه اسلامی مى شود. ۴ - شأن نزول آیه فیءاین آیه و آیه ۶ همین سوره ناظر به داستان شکست یهود "بنی نضیر" است که پس از بیرون رفتن آنان از مدینه، باغ ها و زمین هاى کشاورزى و خانه ها و قسمتى از اموال شان در مدینه باقى ماند و مسلمانان در اندیشه تقسیم آن ها براساس سنت جاهلی بودند که این آیه (آیه فىء) نازل شد و با صراحت بیان کرد که چون براى این اموال، جنگى نشده و مسلمانان زحمتى نکشیده اند تمام آن به رسول خدا (رئیس حکومت اسلامی) تعلق دارد و او هرگونه صلاح بداند تقسیم مى کند. و از آن جایى که شخص پیامبر مدافع و حافظ حقوق نیازمندان است، قسمت عمده را در مورد آنان صرف مى کند. ۵ - مصارف فیءدر نتیجه مى توان گفت که این آیه مصارف "فی ء" و غنایمى که بدون زحمت و خون ریزى به دست آمده را بیان مى کند، که شش مصرف دارد: ۱ - سهم خدا؛ ۲ - سهم پیامبر خدا؛ ۳ - سهم ذی القربی؛ ۴ - سهم یتیمان؛ ۵ ـ سهم مسکینان؛ ۶ - سهم در راه ماندگان. ۶ - اهدا فدک طبق آیه فیءاز دیگر نکات مهم درباره این آیه، که به آن ارتباط دارد، داستان غم انگیز "فدک " است . پیامبر (ص) با توجه به این آیه و آیه ۶ همین سوره - که خداوند فى ء را مخصوص پیامبر دانست - مجاز بود که آن را در راههاى ذکر شده مصرف نماید ؛ یکى از آن راه ها مصرف در زندگى ذى القربى یعنى خاندان علی (ع) و فاطمه (س) بود. با توجه به این، پیامبر (ص) فدک - دهکده اى آباد در اطراف مدینه و از یهودیان خیبر، که بدون خون ریزى و جنگ به غنیمت گرفته بود - را به دخترش فاطمه (س) بخشید. ۷ - سند اهداء فدکاین ( ا هداء فدک از سوی پیامبر (ص) به دخترش فاطمه ) سخنى است که بسیارى از مورخان شیعه و سنی به آن تصریح کرده اند. ۸ - عاقبت فدکولى بعد از پیامبر کسانى که نمى توانستند وجود این قدرت اقتصادی را در دست علی (ع) و فاطمه (س) ببینند و آن را مخالف قدرت سیاسی خود مى دیدند، به بهانه هاى واهى آن را به چنگ خود گرفتند. ۹ - مستندات مقالهطباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، ج۱۹، ص۲۰۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیرنمونه، ج۲۳، ص۵۰۱-۵۱۲. جمعی از محققان، مجله رسالة القرآن فصلنامه، ش ۱۹، ص۲۰۱-۲۱۰. ۱۰ - منبعمرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. |